حسن ذوالفقاری عنوان كرد
پشت صحنه تغییرات كتاب های درسی ادبیات
به گزارش پروژه آسان حسن ذوالفقاری با بیان این كه كتاب های درسی وجاهت علمی ندارند، درباره تغییرات كتاب های فارسی می گوید: پشت صحنه این تغییرات و صحنه گردان این تحولات همان دلواپسانی هستند كه بی آن كه خود بینش ادبی داشته باشند، صرفاً با نگاه های خشك و تعصب آمیز، كتاب درسی را به جریده و رسانه تبلیغاتی بدل كرده اند.
این استاد دانشگاه و مولف كتاب های درسی زبان و ادبیات فارسی به دنبال انتشار فهرستی با عنوان «حذفیات كتاب های درسی ادبیات فارسی» كه در فضای مجازی دست به دست می شود و از حذف شعر و داستان هایی از ادبیات كلاسیك و معاصر و جایگزینی متن ها و نام هایی دیگر حكایت دارد، و البته سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در واكنشی اعلام نمود در سه سال قبل متنی از این كتاب ها حذف نشده است، به صورت مكتوب به پرسش های ایسنا پاسخ داده است.
متن این مصاحبه به دنبال می آید:
شما از چه سالی در تدوین كتاب های درسی بوده اید؟ آیا از جریان تغییرات كتاب های درسی آگاهی دارید؟
اینجانب از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۴ بعنوان برنامه ریز و مؤلف كتاب های درسی بوده ام و پاسخ گوی كتاب های تألیفی خود هستم. از آن زمان تابحال در برنامه ریزی و تألیف و تغییر و تعویض و حذف متون نقشی نداشته ام و علی رغم آن كه طی این سال ها كتاب های بنده تدریس می شد، هیچ گاه بنابر روال معمول و سیره ناپسند، از بنده نظر نخواستند. در دوره جدید نیز به رغم آن كه بنده هیچ نقشی در تألیف كتاب های درسی نداشته ام، باز نام مرا گاه در لیست مؤلفان و گاه شورای برنامه ریزی آورده اند كه بارها درخواست كرده ام نام مرا حذف كنند؛ چون نه ساختار كتاب ها مورد تأیید من است، نه محتوا و نه نظام ارزشی معیوب حاكم بر كتاب ها.
به اعتقاد من كتاب ها وجاهت علمی ندارند؛ به چند دلیل؛ اول این كه با اطلاعی كه دارم متأسفانه هیچ یك از كارشناسان ثابت بخش ادبیات تحصیلات رشته زبان و ادبیات فارسی ندارند. دو این كه از شورای برنامه ریزی نیز هیچ گاه استفاده نشده و همواره زینت المجالس بوده اند؛ یكی از آنها بنده. از دیگر اعضا هم می توان پرسید چند بار به این جلسات دعوت شده اند؟ صورت جلسات و مصوبات این شورا كجاست؟ سوم این كه افراط در آوردن مباحث ارزشی و انقلابی و دینی كتاب را از تعادل و تناسب انداخته است. هرچیز بجای و اندازه خویش نیكوست. حالا در كتاب سال دوازدهم شش متن فقط شعر و داستان جنگ است (خاكریز، جاسوسی كه الاغ بود، فصل شكوفایی، آن شب عزیز، شكوه چشمان تو، ارمیا) و چندین درس از ادبیات انقلاب اسلامی كه می شود حدود نیمی از كتاب. خود انصاف دهید آیا این زیاده روی نیست؟ آیا این كار نقض غرض نیست؟ چهارم این كه عموماً در كتاب ها با پررنگ كردن برخی مفاهیم عقیدتی، هویت ملی نادیده انگاشته می شود. قولی است كه جملگی برآنند. اصل لذت آفرینی ادبیات جای خودرا به پیام های پی به دنبال داده است. نتیجه این نوع كتاب ها جز سرخوردگی و واپس زدن نیست. مگر ادبیات پایداری فقط باید با داستان و شعر نچسب شاعران دست دوم امروز باشد؟ مگر سرتاسر شاهنامه آموزش پایداری در مقابل دشمنان نیست؟
به تازگی لیستی از درس های حذف شده كتاب های درسی انتشار یافته كه نام چهره های شاخص ادب گذشته و حال و متن ها و درس های معتبری در آنها آمده كه حالا در كتاب های درسی نیست. آیا این روند را تأیید می كنید؟
در نظام آموزشی جدید، كتاب ها با شكلی جدید و حفظ قسمتی از متون متوسط گذشته به تألیف های جدید تبدیل گشته و طبعاً در كتاب های دوره جدید درس های محذوف مورد اشاره نیست. پس سوژه رخداد تازه ای نیست. البته این حق را باید به مؤلفان جدید داد كه طبق برنامه خود عمل كنند. اما سؤال این جاست: آیا این برنامه نسبت به ۲۵ سال پیش، پیش روتر است یا پسرفت كرده و به فضای ۳۰ سال پیش برگشته است؟ از دهه ۷۰ با تغییر در نظام آموزشی، كتاب های فارسی تغییر نمود و با عنایت به حال و هوای سیاسی آن دوران، گام های بسیار خوبی در باز كردن فضای ادبی برداشته شد و محصول آن درس هایی شد كه حالا به بهانه تغییر نظام آموزشی، خواست معلمان، نظرسنجی، كاهش ساعات درسی و... حذف گردیده است. پرسش این است: با حذف این متون، چه متنی بهتر و مقبول تر از متون غنی زبان و ادب فارسی و از استوانه های بی بدیل آن جایگزین شده است؟ چرا با تغییر برنامه، متون جاندار از نویسندگان نامدار حذف شد و جای این درس ها را متون دست دوم و تحمیلی گرفته است؟ حقیقت چیز دیگر است: پشت صحنه این تغییرات و صحنه گردان این تحولات همان دلواپسانی هستند كه بی آن كه خود بینش ادبی داشته باشند، صرفاً با نگاه های خشك و تعصب آمیز، كتاب درسی را به جریده و رسانه تبلیغاتی بدل كرده اند و برخی كارمندان وظیفه شناس نیز مجری این فرامین شده اند.
ما حالا شاهد می باشیم، چنان كه بر زبان مدیران سازمان جاری شده، به بهانه حفظ ارزش ها، متون درجه چندم به كتاب ها راه یافته است از شاعرانی كه هنوز باید مشق شاعری كنند. چه كسی با ارزش های واقعی مخالف است؟ همه وظیفه ملی خود می دانیم این ارزش ها را حفاظت كنیم؛ اما آیا با دفاع بد؟ این كه همان دوستی خاله خرسه است. با این دفاع های بد كه شهید حججی را بر حافظ و سعدی ترجیح دهیم، آیا كمكی به ارزش ها كرده ایم یا دانسته و نادانسته دست به تخریب آن ها زده ایم؟ حافظ و سعدی و مولانا جایگاه خودرا دارند و شهیدان والامقام جایگاه خود. و اساساً مگر مقرر است كتاب فارسی تمام نقش ها را ایفا كند؟ كتاب دینی هم باشد، كتاب انقلابی هم باشد، كتاب اجتماعی هم باشد. اگر در راهنمای برنامه درسی همین كتاب ها هم كه نظری بیندازیم اهداف درس زبان و ادبیات فارسی معلوم است. ما به دنبال چه هستیم؟ این ره كه تو می روی به تركستان است.
نقش كتاب درسی در هویت سازی چیست و كاهش ساعت های درسی و حذفیاتی از این قبیل چه تأثیر منفی ای بر هویت فردی و اجتماعی دانش آموزان دارد؟
كتاب درسی هر كشور و به خصوص زبان و ادبیات فارسی، سند معتبر زبانی، فكری و فرهنگی آن كشور به حساب می آید. كتاب درسی با روزنامه فرق دارد. درس های آن برای همیشه در ذهن و زبان نسل ها ماندگار می شود. درس درس آن درس زندگی است. طی ۴۰ سال قبل ساعت درس ادبیات فارسی كم و كمتر شده تا حالا كه از شش ساعت ۵۰ سال پیش، به سه ساعت و ادبیات به دو واحد كاهش پیدا كرده است. این كم شدن ساعت های تدریس بهانه برای حذف برخی درس ها شده است؛ چنان كه تعداد درس ها در ۲۵ سال پیش ۳۲ درس (پیش دانشگاهی) بوده و حالا به ۱۸ درس رسیده است. باز هم معلمان از كمی وقت می نالند. این تصمیم نابخردانه (كاهش ساعت های درس زبان و ادبیات) و جایگزین كردن عنوان های ناكارآمد بجای درس های اصلی و پایه كه مایه فكری دانش آموزان است، نتیجه نداشتن بینش فرهنگی درست تصمیم گیران آموزشی است. نگاه سطحی به زبان و ادبیات فارسی، عواقبی چون گسست از هویت و زبان و فرهنگ را به دنبال دارد كه حالا نتایج آنرا می بینیم.
هیچ كشوری با زبان و ادبیات و مفاخر خود این رفتار را نمی كند كه ما می نماییم. نادانسته آب به آسیاب فرهنگ های مهاجم و مهاجر می ریزیم. با نفی ادبیات و ضعف زبانی فرزندان مان، آنان را از هویت فردی و اجتماعی و حتی دینی شان جدا می نماییم. كج فكری، كج روشی می آورد و نعل وارونه زدن. همه این كج روی ها پاسخ منفی داده و نتوانسته كارساز باشد. آیا وقت آن نرسیده به رفتارهای غلط و خبط و خطاهای پشت هم خود اندكی بیندیشیم؟
منبع: پروژه آسان
این مطلب پروژه آسان را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب